Ο Ορφανοτρόφος ήταν βυζαντινό υψηλόβαθμο πολιτικό, δικαστικό αλλά και θρησκευτικό αξίωμα[1].
Ήταν ένα από τα αξιώματα «έξω της τάξεως της Εκκλησίας» και αναφερόταν στον διευθυντή ενός ή περισσοτέρων ορφανοτροφείων (υπό κρατικό οικονομικό έλεγχο) στην Κωνσταντινούπολη, κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας[2]. Συνήθως ήταν κληρικός αλλά ήταν και κοσμικό αξίωμα. Ορισμένοι από τους κληρικούς Ορφανοτρόφους ανήλθαν στο αξίωμα του Πατριάρχη ενώ οι εκτός κλήρου Ορφανοτρόφοι, ήταν κυρίως ευγενείς, μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας και υποχρεωτικά είχαν νομικές γνώσεις[3]. Ο προϊστάμενος όλων των ευαγών ιδρυμάτων ονομαζόταν Μέγας Ορφανοτρόφος.
Τα δικαστικά του καθήκοντα αφορούσαν μόνο υποθέσεις ορφανών και οικογενειακού δικαίου[3]. Γνωστότερος όλων που είχαν το αξίωμα ήταν ο Ιωάννης Ορφανοτρόφος τον 11ο αιώνα[3].